แนวโน้มการจดทะเบียนทรัพย์สินทางปัญญาของโลกเพิ่มขึ้นเป็นประวัติการณ์ โดยเอเชียโตอย่างก้าวกระโดด

องค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก (World Intellectual Property Organization: WIPO) ได้รายงานเมื่อช่วงเดือนพฤศจิกายน 2565 ว่า การจดทะเบียนทรัพย์สินทางปัญญา ในรูปแบบของการขอจดสิทธิบัตร (Patent) เครื่องหมายการค้า (Trademark) และการออกแบบ (Design) ได้เพิ่มขึ้นเป็นประวัติการณ์เมื่อปี 2564 ที่ผ่านมา แม้ช่วงเวลาดังกล่าวจะอยู่ในสถานการณ์ของโรคโควิด-19 ก็ตาม

จากเอกสารรายงานตัวชี้วัดทรัพย์สินทางปัญญาโลก (World Intellectual Property Indicators: WIPI) ซึ่งจัดทำโดย WIPO ระบุว่า ในปี 2564 มีการขอจดทะเบียนสิทธิบัตร (Patent) รวม 3.4 ล้านรายการจากประเทศสมาชิกทั่วโลก เพิ่มขึ้น ร้อยละ 3.6 จากปี 2563 โดยเป็นการขอจดทะเบียนสิทธิบัตรในเอเชียถึงร้อยละ 67.6

โดยประเทศในเอเชียที่มีขอจดสิทธิบัตรเพิ่มมากที่สุดคือ จีน เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.5 สาธารณเกาหลี เพิ่มขึ้นร้อยละ 2.5 และ อินเดีย เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.5 ขณะที่การขอจดสิทธิบัตรในสหรัฐอเมริกา ลดลง ร้อยละ 1.2 ญี่ปุ่น ลดลง ร้อยละ 1.7 และเยอรมนี ลดลง ร้อยละ 3.9

นอกจากนี้ เอกสารรายงานฯ ยังระบุว่า การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า (Trademark) ในปี 2564 มีรวม 18.1 ล้านรายการ จากประเทศสมาชิกทั่วโลก เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.5 จากปี 2563 โดยมีการจดทะเบียนแบรนด์ใหม่เพิ่มขึ้น ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการลงทุนทำธุรกิจของนักธุรกิจกลุ่มใหม่ ๆ และของกลุ่ม venture capital ในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 ขณะที่ การขอจดทะเบียนการออกแบบอุตสาหกรรม (Industrial Design) ได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 9.2 โดยส่วนใหญ่มีการขอจดทะเบียนในเอเชีย

WIPO รายงานเพิ่มเติมเกี่ยวกับสถิติการขอจดสิทธิบัตร (Patent) ว่า สำนักงานของ WIPO ในจีน มีการรับคำขอจดสิทธิบัตรรวม 1.59 ล้านรายการเมื่อปี 2564 ตามด้วยสำนักงานในสหรัฐอเมริกา มีการรับคำขอรวม 591,473 รายการ สำนักงานในญี่ปุ่น มีการรับคำขอรวม 289,200 รายการ สำนักงานในสาธารณรัฐเกาหลี มีการรับคำขอรวม 237,998 รายการ และสำนักงานในสหภาพยุโรป มีการรับคำขอรวม 188,778 รายการ โดยการรับคำขอจดทะเบียนสิทธิบัตรจาก 5 สำนักงานดังกล่าว มีสัดส่วนเท่ากับร้อยละ 85.1 ของการขอจดสิทธิบัตรจากทั่วโลก

ขณะที่การจดสิทธิบัตรที่มีผลบังคับใช้ทั่วโลกในภาพรวม เพิ่มขึ้นร้อยละ 4.2 รวม 16.5 ล้านรายการในปี 2564 โดยจีนแซงหน้าสหรัฐอเมริกา กลายเป็นประเทศที่มีจำนวนสิทธิบัตรที่บังคับใช้ในปี 2564 สูงสุด โดยมี 3.6 ล้านรายการ ตามด้วยสหรัฐอเมริกา (3.3 ล้านรายการ) ญี่ปุ่น (2 ล้านรายการ) สาธารณรัฐเกาหลี (1.2 ล้านรายการ) และเยอรมนี (877,763 รายการ) โดยจีน มีอัตราการขยายตัวของสิทธิบัตรที่มีผลบังคับใช้ในปี 2564 สูงสุด คือ เพิ่มขึ้น ร้อยละ 17.6 ตามด้วยเยอรมนี เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.2 และสาธารณรัฐเกาหลี เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.2

ในส่วนของการขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า (Trademark) นั้น WIPO รายงานว่า มีการขอจดทะเบียนที่สำนักงานซึ่งตั้งอยู่ในเอเชียคิดเป็นร้อยละ 69.7 ของการขอยื่นจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าทั้งหมดในปี 2564 โดยเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 44.7 ในปี 2554 ขณะที่การขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าในยุโรปลดลงจากร้อยละ 31.6 ในปี 2554 เป็นร้อยละ 15.7 ในปี 2564 และการขอจดทะเบียนในทวีปอเมริกาเหนือมีการขอจดทะเบียนคิดเป็นร้อยละ 5.9 ของทั้งหมดทั่วโลกในปี 2564 ในขณะที่การขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าใสำนักงานที่ตั้งอยู่ในแอฟริกา ละตินอเมริกา และแคริบเบียน และโอเชียเนีย รวมกันอยู่ที่ร้อยละ 8.7 ในปี 2564

สาขาที่มีการขอยื่นจดทะเบียนขอความคุ้มครองเครื่องหมายการค้าสูงสุดในปี 2564 ได้แก่ สาขาการวิจัยและเทคโนโลยี คิดเป็นร้อยละ 20 ของการขอยื่นจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าทั่วโลก ตามด้วยสาขาสุขภาพ (ร้อยละ 13.8) เสื้อผ้าและเครื่องประดับ (ร้อยละ 12.8) และสาขาสันทนาการและการศึกษา (ร้อยละ 10.5) อุปกรณ์ในครัวเรือน (ร้อยละ 9.7) การเกษตร (ร้อยละ 9.6) และบริการทางธุรกิจ (ร้อยละ 9.5)

ทั้งนี้ มีการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าที่ใช้งานอยู่ประมาณ 73.7 ล้านรายการที่สำนักงานทรัพย์สินทางปัญญา 149 แห่งทั่วโลกในปี 2564 โดยมีการขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 14.3 จากปี 2563 โดยในประเทศจีนประเทศเดียวมีการใช้งานเครื่องหมายการค้าอยู่รวม 37.2 ล้านรายการ ตามด้วยสหรัฐอเมริกา มีรวม 2.8 ล้านรายการ และ 2.6 ล้านรายการในอินเดีย

สำหรับการขอจดทะเบียนการออกแบบสินค้าอุตสาหกรรม (Industrial Design) นั้น สำนักงานจดทะเบียนซึ่งตั้งอยู่ในเอเชียมีการรับคำขอจดทะเบียนสูงที่สุดคิดเป็นร้อยละ 69.3 ของการยื่นคำขอทั้งหมดทั่วโลกในปี 2564 เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 64.1 ในปี 2554 ขณะที่สำนักงานในยุโรปมีการรับคำขอจดทะเบียนลดลงจากร้อยละ 28.9 ในปี 2554 เป็นร้อยละ 23.3 ในปี 2564 และสำนักงานในแอฟริกา ละตินอเมริกา และแคริบเบียน อเมริกาเหนือและโอเชียเนียมีสัดส่วนการรับคำขอจดทะเบียนอยู่ที่ร้อยละ 7.4 ในปี 2564

ทั้งนี้ ในภาพรวม การจดทะเบียนการออกแบบอุตสาหกรรมทั่วโลกมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นร้อยละ 10.9 ในปี 2564 โดยมีการจดทะเบียนรวม 5.3 ล้านรายการ โดยจีนมีการจดทะเบียนการออกแบบอุตสาหกรรมที่บังคับใช้มากที่สุด (2.6 ล้านรายการ) ตามด้วยสาธารณรัฐเกาหลี (388,500 รายการ) สหรัฐอเมริกา (381,549 รายการ) EUIPO (268,150 รายการ) และญี่ปุ่น (263,274 รายการ) โดยสาขาที่มีการจดทะเบียนมากที่สุด ได้แก่ เฟอร์นิเจอร์และของใช้ในครัวเรือน (ร้อยละ 17.8) สิ่งทอและอุปกรณ์เสริม (ร้อยละ 14.7) เครื่องมือและเครื่องจักร (ร้อยละ 11.8) ไฟฟ้าและแสงสว่าง (ร้อยละ 9.9) และไอซีทีและโสตทัศน์ (ร้อยละ 8.5)

จากรายงานข้อมูลของ WIPO แสดงให้เห็นว่า การขยายตัวอย่างต่อเนื่องของการยื่นขอจดทะเบียนทรัพย์สินทางปัญญา ได้แรงผลักดันมาจากการเพิ่มขึ้นของการขอจดทะเบียนในเอเชีย ขณะที่ในภูมิภาคอื่นก็มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเป็นส่วนใหญ่เช่นกัน ซึ่งแสดงให้เห็นว่า แม้ในช่วงของการเกิดวิกฤติโรคระบาด ผู้คนในวงจรเศรษฐกิจทั่วโลกยังคงคิดค้นและสร้างสรรค์สิ่งใหม่อย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นแนวโน้มที่ดีสำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของโลกในระยะสั้นและระยะยาว