ประเทศสมาชิกองค์การการค้าโลก (World Trade Organization) มีพันธกรณีที่จะต้องปฏิบัติตามความตกลง และข้อผูกพันที่ประเทศสมาชิกนั้นทำไว้กับองค์การการค้าโลก หากมีข้อพิพาทระหว่างประเทศสมาชิก
เมื่อประเทศสมาชิกหนึ่งเห็นว่าหรือมีเหตุให้เชื่อว่า รัฐบาลประเทศสมาชิกใดละเมิดความตกลงหรือข้อผูกพันที่ได้ยอมรับไว้กับองค์การการค้าโลก องค์การการค้าโลกมีหน้าที่แก้ไขปัญหาระงับข้อพิพาทดังกล่าว ด้วยกลไกการระงับข้อพิพาทที่องค์การการค้าโลก (WTO Dispute Settlement) ที่มีองค์กรระงับข้อพิพาท (Dispute Settlement Body: DSB) เพื่อเป็นองค์กรสำคัญในบริหารกฎเกณฑ์ ขั้นตอน และกระบวนการระงับข้อพิพาท
ขั้นตอนของกระบวนการระงับข้อพิพาทโดยสังเขป มีดังนี้
(1) องค์กรระงับข้อพิพาทมีหน้าที่รับคำร้อง กรณีประเทศสมาชิกเห็นว่าหรือมีเหตุให้เชื่อว่าประเทศสมาชิกใดละเมิดความตกลง ซึ่งประเทศสมาชิกฝ่ายที่ถูกหารือจะต้องตอบคำขอภายใน 10 วัน และจัดให้มีการหรือภายใน
30 วัน หลังจากได้รับคำขอ
(2) หากไม่มีการหารือภายใน 30 วัน หรือทั้งสองฝ่ายเห็นว่า ไม่สามารถสรุปผลได้ภายใน 60 วัน ประเทศที่ขอหารือสามารถทำหนังสือให้มีการตั้งคณะผู้พิจารณา (Panel) ซึ่งแต่งตั้งโดยสมาชิกองค์การการค้าโลก เพื่อดำเนินการพิจารณาคดีและทำรายงาน (Final Report) ให้แล้วเสร็จภายใน 6 เดือน และเวียนให้สมาชิกทั้งหมดขององค์การการค้าโลกพิจารณา อย่างไรก็ตาม องค์กรระงับข้อพิพาทอาจการพิจารณารับรองหรือไม่รับรองรายงานคำวินิจฉัยของคณะผู้พิจารณาข้อพิพาทก็ได้
(3) คู่กรณีที่ไม่พอใจผลการพิจารณา สามารถอุทธรณ์ต่อองค์กรอุทธรณ์ได้ (Appellate Body)
(4) ให้ถือว่าผลการพิจารณาขององค์กรอุทธณ์มีผลผูกพันให้สมาชิกฝ่ายที่ถูกฟ้องร้อง และจะต้องปฏิบัติตามทันทีหรือภายในระยะเวลาที่เหมาะสม (Reasonable Period of Time) ซึ่งต้องไม่เกิน 15 เดือน
(5) องค์กรระงับข้อพิพาทมีหน้าที่ติดตามการดำเนินการตามคำชี้ขาด หากไม่ดำเนินการ สมาชิกฝ่ายที่เป็นฟ้องร้องอาจขอให้มีการเจรจาชดเชยค่าเสียหายตามที่จะตกลงกันเป็นพอใจของทั้งสองฝ่าย ซึ่งหากพ้นระยะเวลาที่กำหนดและยังไม่มีการดำเนินการใด ๆ ก็อาจขออนุมัติจากองค์กรระงับข้อพิพาท ดำเนินการตอบโต้ประเทศที่ถูกฟ้องร้อง โดยอาจกำหนดมาตรการทางการค้าอย่างใดอย่างหนึ่งกับประเทศที่ถูกฟ้องร้องได้
ปัจจุบันมีการดำเนินคดีผ่านองค์กรระงับข้อพิพาทกว่า 600 ข้อพิพาท และข้อพิพาทส่วนใหญ่สามารถระงับได้โดยจัดทำเป็นข้อตกลงร่วมกันมากกว่าการดำเนินการตอบโต้ด้วยมาตรการทางการค้า
จำนวนข้อพิพาทยื่นต่อผ่านองค์กรระงับข้อพิพาทตั้งแต่ ค.ศ. 1995-2018
ที่มา: World Trade Organization
องค์กรระงับข้อพิพาท จึงถือได้ว่าเป็นองค์กรที่มีบทบาทอย่างมากต่อการค้าระหว่างประเทศ เพราะผลของการพิจารณาขององค์กรระงับข้อพิพาท (และองค์กรอุทธรณ์) มีผลผูกพันให้ประเทศภาคีที่แพ้คดีต้องปฏิบัติตามซึ่งหมายถึงการยกเลิกมาตรการทางการค้า การแก้ไขกฎระเบียบภายใน อันจะทำให้การค้าระหว่างประเทศเกิดความเป็นธรรมมากยิ่งขึ้น และทำให้ข้อตกลงขององค์การการค้าโลกที่ประเทศสมาชิกได้ตกลงกันไว้มีความน่าเชื่อถือมากยิ่งขั้น
Comments